छोरा मान्छे र गधाको जिन्दगी: एउटा गहिरो सन्देश

परिचय 

 "छोरा मान्छे र गधाको जिन्दगी उस्तै हो" भन्ने उखान पहिलो पटक सुन्दा मजाक लाग्न सक्छ। तर गहिरिएर सोच्ने हो भने, यो उखानले हाम्रो समाजको कठोर यथार्थ बोलिरहेको हुन्छ। जहाँ गधाले देखिने भारी बोकेको हुन्छ, त्यहाँ छोरा मान्छेले अदृश्य तर झनै गह्रौँ जिम्मेवारी बोकिरहेको हुन्छ — पैसा कमाउने, परिवार सम्हाल्ने, समाजको इज्जत जोगाउने, अनि आफ्नो भावना लुकाएर अगाडि बढ्ने।

गधाको जिन्दगी: बोल्दैन, गुनासो गर्दैन, तर सधैं बोकिरहन्छ

गधा कहिल्यै विरोध गर्दैन। बिहानदेखि बेलुकासम्म उसले मालिकले दिएको काम गर्छ — भारी बोक्छ, थक्छ, फेरि पनि हिँडिरहन्छ। न त उसले सपना देख्छ, न त उसले भविष्यको योजना बनाउँछ। उसलाई जतिखेर जहाँ हाँकियो, त्यतै जान्छ। उसले न त गुनासो गर्छ, न सम्मान पाउँछ। उसले बाँचिरहेको जिन्दगी बोझले भरिएको, तर मौन स्वीकारिएको हुन्छ।

छोरा मान्छेको जिन्दगी: कर्तव्य, अपेक्षा, र मौन पीडा

ठीक यही दृश्य हामी नेपाली समाजमा जन्मिने छोरा मान्छेको जीवनमा देख्न सक्छौं। उसले सानैदेखि कर्तव्य सिक्नुपर्छ, "तँ परिवारको सहारा हो" भन्ने वाक्यसँगै हुर्किनुपर्छ। बाल्यकालमै खेल्ने उमेरमा बोझ थमाइन्छ—कहिले पढाइको, कहिले घरको, कहिले पैसा कमाउने जिम्मेवारीको।

१. आर्थिक दबाब:
छोरा भनेपछि उसले परिवार चलाउने, खर्च धान्ने, बहिनीको बिहे गर्ने, आमाबाबुको उपचार गर्ने काम जिम्मा लिनुपर्छ। यो बोझ कहिले स्पष्ट देखिँदैन, तर उसले हरेक दिन महसुस गरिरहेको हुन्छ। धेरैजसो छोरा आफ्ना सपना थाती राखेर, अरूको सपना पूरा गर्न जीवन खपाउँछ।

२. समाज र परम्पराको जालो:
छोराबाट ‘राम्रा काम’ को अपेक्षा गरिन्छ। चाहे उसले त्यो काम मन पराओस् या नपराओस्। डाक्टर बुबाको छोरा डाक्टर हुनैपर्छ, घरमा व्यापार छ भने छोरा व्यापारी हुनैपर्छ। उसको रुचि, इच्छा, क्षमता भन्दा पनि परिवार र समाजको इज्जत नै मुख्य मानिन्छ।

३. मनभित्रको पीडा:
हाम्रो संस्कारमा छोराले आँसु देखाउन नपाउने मान्यता बसालिएको छ। छोराले साहसी, बलियो, अडिग देखिनुपर्छ। तर यो बाहिरी स्वरूपभित्र अनेक मनको पीडा, असफलता, थकाइ, डर, अनि अधुरा सपना लुकेका हुन्छन्। जुन गधाको जस्तै कहिल्यै बोलिँदैन, बुझिँदैन।

गधा र छोरा: के साँच्चै उस्तै?

दुबै बोकिरहन्छन्—गधाले भारी, छोराले जिम्मेवारी।
दुबैलाई हाँकिन्छ—गधालाई मालिकले, छोरालाई समाज र संस्कारले।
दुबै थक्छन्, तर गुनासो गर्दैनन्।
तर एउटै महत्वपूर्ण फरक छ—गधामा सपना हुँदैन, छोरामा हुन्छ।

छोराले आफ्नो मनको कुरा बुझ्न खोज्छ, जिन्दगीलाई अर्थ दिन खोज्छ। तर त्यो प्रयास प्रायः जिम्मेवारीको भारीमा गुमिन्छ। यही कारण छोराको जिन्दगी अझ जटिल र पीडादायक हुन्छ।

समाजको सोच बदल्न जरुरी छ

यो उखान मजाक होइन, चेतावनी हो। समाजले छोरालाई एउटा स्वतन्त्र व्यक्ति नठानी गधाजस्तो बोझ बोक्ने साधन बनाइरहेको छ। अब यो सोच बदल्नुपर्छ। छोरालाई पनि भावना छ, सपना छ, रुचि छ भन्ने कुरा बुझ्नुपर्छ। जिम्मेवारी बाँड्न सिक्नुपर्छ—छोरीसँग पनि, परिवारसँग पनि।

निष्कर्ष: छोरा हो, गधा होइन

छोरा मान्छेलाई हामीले सधैं "कसरी अरूलाई खुसी पार्ने?" भन्ने पाठ सिकायौँ, तर "तँ आफैँलाई कसरी खुसी बनाउने?" भन्ने कुरा सिकाउन सकेनौँ। उसलाई बोझ होइन, सम्भावना देख्न सिकाऔँ। जब छोराले पनि खुलेर आफ्नो भावना, सपना, र बाटो रोज्न पाउँछ, तब मात्र उसको जिन्दगी गधाको भन्दा फरक र सुन्दर हुनेछ।