"धर्म होइन, मानवता जित्यो: पहलगामको कालो दिनमा उज्यालो सन्देश"

पहलगामको कालो दिन 

जम्मू कश्मीरको पहलगाम, जुन आफ्नो प्राकृतिक सौन्दर्य र शान्त वातावरणका लागि विश्वभर प्रसिद्ध छ, २२ अप्रिल २०२५ मा रक्ताम्य बन्यो। बैसारन उपत्यकामा भएको यो आतंकवादी हमलाले २६ निर्दोष पर्यटकको ज्यान लियो र दर्जनौंलाई घाइते बनायो। यो घटनाले कश्मीरको शान्तिमा ठूलो आघात पुर्‍यायो, भारत(पाकिस्तान सम्बन्धमा नयाँ तनाव सिर्जना गर्‍यो, र धार्मिक एकतामाथि प्रश्न उठायो। तर यही दुखद घटनामा मानवताको एक यस्तो कथा जन्मियो, जसले हामीलाई एकताको सन्देश दिन्छ। यो लेखमा मैले घटनाको विस्तृत विश्लेषण विभिन्न सामग्रीहरू अध्ययन गरेर सत्यतथ्य प्रस्तुत गर्ने प्रयास गरेको छु।

घटनाको पृष्ठभूमि : पहलगाम र कश्मीरको सङ्कट

जम्मू(कश्मीर भारतको एक यस्तो क्षेत्र हो, जहाँ प्राकृतिक सौन्दर्य र सांस्कृतिक विविधताको अनुपम मेल पाइन्छ। पहलगाम, जसलाई स्वर्गको टुक्रा पनि भनिन्छ, हरेक वर्ष लाखौं पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्छ। यहाँको बैसारन उपत्यका, जसलाई मिनी स्विट्जरलैंडु को उपनाम दिइएको छ, घना जंगल, हरियाली मैदान, र शान्त वातावरणले भरिएको छ। पहलगामको  नदी, हिमालको काख, र हरियालीले यहाँको सौन्दर्यलाई अझ जीवन्त बनाउँछ। यहाँ हिन्दू, मुस्लिम, सिख, र अन्य समुदायका मानिसहरू सँगै बस्छन्, र यहाँको संस्कृति एकताको प्रतीक हो।

तर यो क्षेत्र लामो समयदेखि धार्मिक, राजनीतिक, र सामाजिक तनावको सिकार बन्दै आएको छ। १९४७ मा भारत र पाकिस्तानको विभाजनपछि कश्मीर एक विवादित क्षेत्र बन्यो। दुवै देशले यस क्षेत्रमा आफ्नो दाबी प्रस्तुत गरे, र यो विवादले यहाँ हिंसा र अशान्तिको बीउ रोप्यो। १९८० को दशकदेखि कश्मीरमा आतंकवादी गतिविधिहरू बढे, जसले यहाँको शान्तिलाई भङ्ग गर्‍यो। पाकिस्तानबाट सञ्चालित आतंकवादी सङ्गठनहरूले यहाँ हिंसा फैलाउन थाले, र निर्दोष नागरिकहरू यसको सिकार बने।

२०१९ मा भारत सरकारले आर्टिकल ३७० खारेज गरेपछि कश्मीरको केही स्थानीय र बाह्य तत्वहरूले यसलाई “कश्मीरको पहिचानमाथि हमला” को रूपमा प्रचार गरे, जसले आतंकवादी गतिविधिहरूलाई बढावा दियो। आर्टिकल ३७० खारेज भएपछि भारत सरकारले कश्मीरमा शान्ति र विकासको दाबी गरेको थियो, तर पहलगाम हमलाले यो दाबीलाई चुनौती दियो। यस्तै पृष्ठभूमिमा २२ अप्रिल २०२५ मा पहलगाममा यो भयानक हमला भयो।

घटनाको विस्तृत विवरण

हमलाको समय र स्थान

२२ अप्रिल २०२५, दिउँसो २:४५ बजे, पहलगामको बैसारन उपत्यकामा सयौं पर्यटक प्राकृतिक सौन्दर्यको आनन्द लिइरहेका थिए। यो क्षेत्र पहलगाम बजारबाट करिब ५ किलोमिटर टाढा छ र घना जंगलले घेरिएको छ। यहाँको शान्त वातावरण र हरियालीले पर्यटकहरूलाई मन्त्रमुग्ध बनाउँछ। बैसारन उपत्यकामा हरियाली मैदान, साना पहाड, र  हिमालको दृश्यले यहाँको सौन्दर्यलाई अझ सुन्दर बनाउँछ। यहाँ पर्यटकहरू टट्टु चढेर आउँछन्, र यहाँको शान्त वातावरणले उनीहरूलाई तनावमुक्त बनाउँछ। तर त्यो दिन यो शान्ति भङ्ग भयो।

हमलाकारीहरू

कम्तीमा चारदेखि छ आतंकवादीहरू, जो सैन्य पोशाकमा थिए, जंगलको बाटो हुँदै बैसारन उपत्यकामा प्रवेश गरे। उनीहरूले एम४ कार्बाइन र एके-४७ राइफलहरू प्रयोग गरे, र केहीले गोप्य क्यामेरा लगाएका थिए। यी हतियारहरूले उनीहरुले पर्यटकहरुको हत्या गरेका थिए। हमलाको जिम्मेवारी द रेसिस्टेंस फ्रन्टु (टि.आर.एफ) ले लियो, जुन लश्कर-ए-तैयबा (LET) को सहयोगी सङ्गठन हो। टि.आर.एफ ले सामाजिक सञ्जालमा दाबी गर्‍यो कि यो हमला कश्मीरमा बाह्य व्यक्तिहरू द्वारा ARTICLE 370 को विरोधमा थियो। यद्यपि, चार दिनपछि उनीहरूले यो दाबी फिर्ता लिए, जसले उनीहरूको प्रचार रणनीतिलाई सङ्केत गर्छ।

भारतीय सुरक्षा एजेन्सीहरूले यो हमला पाकिस्तानबाट सञ्चालित भएको दाबी गरे। खुफिया प्रतिवेदनअनुसार, तीन सन्दिग्ध आतंकवादीहरू–आसिफ फौजी, सुलेमान शाह, र अबू तल्हा–पाकिस्तानसँग सम्बन्धित थिए। अनन्तनागका स्थानीय आदिल हुसैन ठोकरले आतंकवादीहरूलाई खाना र अरु सामग्रीहरु सहयोग गरेको खुलासा भयो।

पीडितहरू

हमलामा २६ जनाको मृत्यु भएको पुष्टि भएको छ, जसमध्ये अधिकांश पर्यटक थिए। केही स्रोतले २८ जनाको मृत्यु भएको दाबी गरेका छन्। मृतकहरूमा भारतको ठाणे, इन्दौर, र कर्नाटकका पर्यटकहरू समावेश छन्। नेपाल र संयुक्त अरब इमिरेट्सका दुई विदेशी नागरिक पनि यो हमलामा मारिए। घाइतेहरूको सङ्ख्या स्पष्ट छैन, तर धेरैको अवस्था गम्भीर छ। मृतकहरूमा परिवारसहित घुम्न आएका बालबालिका र वृद्धहरू पनि थिए, जसले यो हमलाको क्रूरता झन् उजागर गर्छ।

हमलाको तरिका

प्रत्यक्षदर्शीहरूका अनुसार, आतंकवादीहरूले पर्यटकहरूलाई धर्मको आधारमा निशाना बनाउन खोजे। अनुष्का मोने नामकी एक पीडितकी पत्नीले बताइन् कि आतंकवादीहरूले बारम्बार सोधे, : को हिन्दू छ, को मुस्लिम छ, धर्मको पहिचानको आधारमा उनीहरूले अन्धाधुन्ध गोली चलाए।  आतंकवादीहरूले करिब १५ मिनेटसम्म गोली चलाए, र उनीहरूको क्रूरताले सयौं पर्यटकहरूमा त्रास फैलायो।

स्थानीय प्रतिक्रिया

हमला भएलगत्तै स्थानीय टट्टु सञ्चालकहरूले साहसिक कदम चाले। उनीहरूले ११ घाइते पर्यटकहरूलाई उद्धार गरे, तिनीहरूलाई टट्टु र अस्थायी स्ट्रेचरमा राखेर सुरक्षित स्थानमा पुर्‍याए। यो उद्धार कार्यमा एक टट्टु सञ्चालक अब्दुल रशीदले आफ्नो ज्यान गुमाए। अब्दुलले आफ्नो प्राणको बाजी लगाएर अरूको ज्यान बचाए, जसले उनको साहस र मानवताको उदाहरण प्रस्तुत गर्छ।

तात्कालिक प्रभाव

सुरक्षा प्रतिक्रिया

हमलापछि भारतीय सुरक्षा बलहरू ले त्यस क्षेत्रमा व्यापक तलाशी र घेराबन्दी अभियान शुरू गरे। ड्रोन, हेलिकप्टर, र कुकुरहरूको प्रयोग गरेर आतंकवादीहरूको खोजी गरियो। दुई आतंकवादी मारिए, र तीन सन्दिग्ध–आसिफ फौजी, सुलेमान शाह, र अबू तल्हा–को स्केच एन.आइ.ए. ले जारी गर्‍यो। आतंकवादीहरूलाई  सहयोग गर्ने अनन्तनागका आदिल हुसैन ठोकरको घर ध्वस्त गरियो। सुरक्षा बलले १५ स्थानमा छापा मार्‍यो, र यो अभियान अझै जारी छ।

पर्यटनमा प्रभाव

पहलगामको पर्यटन उद्योगमा ठूलो धक्का लाग्यो। धेरै पर्यटकले कश्मीर छोडे, र स्थानीय होटल व्यवसायीहरू निराश भए। अब्दुल वाहिद मलिक, एक स्थानीय व्यवसायी, ले भने, यो समयमा पर्यटन प्राथमिकता होइन। हामीलाई पहिले शान्ति चाहिन्छ। पहलगामको पर्यटन यहाँको अर्थतन्त्रको मुख्य आधार हो, र यो हमलाले स्थानीय बासिन्दाहरूको जीविकामा ठूलो प्रभाव पार्‍यो।

स्थानीय प्रतिक्रिया

२३ अप्रिलमा कश्मीर घाटीमा हड्ताल भयो। श्रीनगरको लाल चौकमा व्यापारी र राजनीतिक कार्यकर्ताहरूले प्रतीकात्मक प्रदर्शन गरे। स्थानीय बासिन्दाहरूले पीडितहरूसँग एकजुटता देखाए। कश्मीरका विभिन्न समुदायका मानिसहरूले यो हमलाको निन्दा गरे, र एकताको सन्देश दिए।

भारत(पाकिस्तान सम्बन्धमा प्रभाव

भारतको कदम

• प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी : हरेक आतंकवादी र तिनका सहयोगीहरूलाई पृथ्वीको अन्तिम छेउसम्म खोजेर सजाय दिइनेछ।
• कूटनीतिक कदम : भारतले सिन्धु जल सन्धि निलम्बन गर्‍यो, अटारी(वाघा चेकपोस्ट बन्द गर्‍यो, र पाकिस्तानी नागरिकहरूको भिसा रद्द गर्‍यो। ५३७ पाकिस्तानी नागरिकलाई अटारी(वाघा सीमाबाट फिर्ता पठाइयो।
• सुरक्षा उपाय : गृहमन्त्री अमित शाहले भने, पाकिस्तानलाई पानीको एक थोपा पनि दिइने छैन। रक्षा मन्त्री राजनाथ सिंह र जनरल अनिल चौहानले उच्चस्तरीय बैठक गरे।

पाकिस्तानको प्रतिक्रिया

• ·        प्रधानमन्त्री शहबाज शरीफ : निष्पक्ष र पारदर्शी जाँचको प्रस्ताव गरे  
• ·        रक्षा मन्त्री ख्वाजा आसिफ : भारतले क्षेत्रीय सङ्कट सिर्जना गरेको आरोप लगाए।
• ·      सैन्य तयारी : पाकिस्तानी सेनालाई हाई अलर्टमा राखियो। शरीफले देशको  रक्षा गर्न पूर्ण बलको प्रयोग गर्ने चेतावनी दिए।

मानवताको सङ्गीत : शुभम र अब्दुलको कथा

यो घटनामा दुई व्यक्तिको साहस र मानवताले सबैको मन जित्यो। पहिलो व्यक्ति थिए शुभम द्विवेदी, एक हिन्दू ब्राह्मण पर्यटक। शुभम आफ्नो परिवारसहित पहलगाम घुम्न आएका थिए। आतंकवादीहरूले धर्म सोध्दै गोली चलाउन थालेपछि शुभमले आफूलाई अगाडि राखेर अरूलाई बचाए। उनले आतंकवादीहरूलाई भने, म हिन्दू हुँ, मलाई मार, तर अरूलाई छोडिदेऊ। उनको यो साहसले धेरैको ज्यान बचायो, तर उनले आफ्नो प्राण गुमाए। शुभमको परिवारले उनको बलिदानलाई गर्वका साथ सम्झन्छ, र उनको कथाले हामीलाई साहस र मानवताको पाठ सिकाउँछ।

दोस्रो कथा हो अब्दुल रशीदको, एक स्थानीय मुस्लिम टट्टु सञ्चालक। अब्दुलले आफ्नो ज्यानको परवाह नगरी ११ घाइते पर्यटकहरूलाई उद्धार गरे। उनले टट्टु र अस्थायी स्ट्रेचर प्रयोग गरेर घाइतेहरूलाई जंगलको बाटो हुँदै सुरक्षित ठाउँमा ल्याए। तर यो उद्धारको क्रममा उनलाई आतंकवादीको गोली लाग्यो र उनको मृत्यु भयो। अब्दुलको परिवारले उनको साहसको कदर गर्छ, र उनको कथाले हामीलाई यो सिकाउँछ कि साँचो धर्म भनेको मानवता हो।

शुभम र अब्दुलको यो बलिदानले हामीलाई धार्मिक एकताको महत्त्व सिकाउँछ। शुभम हिन्दू थिए, अब्दुल मुस्लिम थिए, तर उनीहरूले धर्मको कुनै बाधा राखेनन्। उनीहरूले केवल यो सोचे कि अरूको ज्यान बचाउनु उनीहरूको कर्तव्य हो। यो कथाले हामीलाई धार्मिक द्वन्द्वको अन्त्य गर्न र एकताको बाटोमा हिँड्न प्रेरित गर्छ।

दोषी को हुन्

आतंकवादी सङ्गठन

भारतीय सुरक्षा एजेन्सीहरूले यो हमला पाकिस्तानबाट सञ्चालित भएको दाबी गरे। खुफिया प्रतिवेदनअनुसार, आतंकवादीहरू दुई हप्ता अघि नै भारतीय सीमामा प्रवेश गरेका थिए। यो हमला पाकिस्तानको सैन्य प्रमुख जनरल मुनीरको रणनीति भएको आशङ्का गरिएको छ, जसले भारतमा सामुदायिक विभाजन पैदा गर्न खोजे।

सुरक्षा चूक

बैसारनमा कुनै सुरक्षा व्यवस्था थिएन। सर्वदलीय बैठकमा खुलासा भयो कि यो क्षेत्र २० अप्रिलमा पर्यटकका लागि खोलिएको थियो, तर कुनै सुरक्षा बल तैनाथ गरिएको थिएन। यो ठूलो प्रशासनिक चूक थियो। पूर्व डीजीपी एसपी वैदले प्रश्न उठाए, :यो क्षेत्रलाई सुरक्षा स्वीकृतिबिना कसले खोल्यो ?

खुफिया विफलता

आतंकवादीहरू दुई हप्ता अघि सीमामा प्रवेश गरेका थिए, तर कुनै पूर्वसूचना प्राप्त भएन। समाजवादी पार्टीका विधायक जय प्रकाशले खुफिया तन्त्रको विफलतालाई दोष दिए।

दीर्घकालीन प्रभाव

कश्मीरमा शान्ति

यो हमलाले कश्मीरमा शान्ति स्थापना गर्ने भारत सरकारको दाबीलाई चुनौती दियो। २०१९ पछि आतंकवाद घटेको दाबी गरिएको थियो, तर यो हमलाले सुरक्षा व्यवस्थामा ठूलो खोट देखायो।

पर्यटन

पहलगामको पर्यटन उद्योगमा ठूलो धक्का लाग्यो। पर्यटकहरूले कश्मीर छोडे, र स्थानीय अर्थतन्त्रमा ठूलो प्रभाव पर्‍यो।

धार्मिक एकता

यो घटनाले धार्मिक एकताको महत्त्वलाई उजागर गर्‍यो। शुभम र अब्दुलको कथाले हामीलाई यो सिकायो कि हामीले धर्म र जातभन्दा माथि उठेर एकअर्कालाई मानवको रूपमा हेर्नुपर्छ।

निष्कर्ष

पहलगाम हमला एक दुखद घटना थियो, तर शुभम र अब्दुलको साहसले हामीलाई मानवता र एकताको सन्देश दियो। हामीले यो कुरा बुझ्न जरुरी छ कि हिंसाले कुनै समस्याको समाधान गर्दैन। हामीले शान्ति र प्रेमको बाटो अपनाउनुपर्छ, र एक यस्तो समाज बनाउनुपर्छ जहाँ कुनै धार्मिक वा साम्प्रदायिक भेदभाव नहोस्। शुभम र अब्दुलको बलिदानबाट प्रेरणा लिई, हामीले एकताको सन्देश फैलाउनुपर्छ।