आजको संसार र पाण्डोराको कथाः एउटा गहन अध्ययन

पाण्डोराको कथा र आजको संसार बीचको तुल्नात्मक अध्ययन

                                                                                                         प्रभाकर जायसवाल

आज निन्द्रा लागेन । सन्चो पनि थिएन अनी यसो सोच्न थालेँ । सोच्दा सोच्दै, मलाई ब्याचलर फर्स्ट इयरको सम्झना आयो । त्यसबेला म एउटा बोर्डिङ स्कुलमा पढाउँथें । त्यहाँ GULMOHAR भन्ने विषयमा Pandora And The Box of Troubles नामको पाठ थियो । त्यो पाठमा पाण्डोराको पौराणिक कथा समेटिएको थियो । आजको संसारका समस्याहरू देख्दा, मैले त्यो कथा र अहिलेको यथार्थबीच तुल्ना गर्न थाले र त्यसलाइ written form दिने प्रयास गरे ।

 

पाण्डोराको कथाः दुःखको सुरुवात र आशाको प्रतीक

पाण्डोराको कथा एउटा पौराणिक घटना हो, जहाँ उनलाई देवताहरूले पृथ्वीमा पठाउँछन् । उनलाई एउटा बक्स दिइन्छ र त्यो बक्स नखोल्न आदेश दिइन्छ । तर, उनको जिज्ञासाले उनलाई रोक्न सकेन । बक्स खोल्नेबित्तिकै संसारमा सबै प्रकारका समस्याहरू—दुःख, रोग, मृत्युलगायत अनेक दुःखद घटना—फैलिन्छन् । यद्यपि, बक्सभित्र एउटा चीज बाँकी रहन्छः आशा

यो कथा मानवीय स्वभाव र चुनौतीहरूको प्रतीक हो ।  तर, आजको संसारमा यो कथा केवल पौराणिक कथामा मात्र सिमित  छैन  यसले आजका चुनौती र मानव जीवनको यथार्थसँग गहिरो सम्बन्ध राख्छ ।

 

१. समस्या र चुनौतीहरूको स्वरूप

पाण्डोराको समयः

पाण्डोराको बक्सले संसारलाई दुःख र पीडाको सामना गरायो । पाण्डोराको बक्सबाट रोग, गरिबी, द्वन्द्व, र अन्य प्राकृतिक र सामाजिक चुनौतीहरू बाहिर निस्किए । त्यो समयमा समस्या बाहिरी शक्तिहरूको परिणामका रूपमा लिइन्थ्यो, जसलाई देवताहरूले मानव जीवनमा थोपारेका थिए ।

आजको संसारः

आजका समस्याहरू पाण्डोराको समयसँग मिल्दोजुल्दो छन् । कोभिड–१९ जस्तो महामारी, जलवायु परिवर्तन, आर्थिक असमानता, र सामाजिक द्वन्द्व आजको यथार्थ हुन् । तर, फरक के छ भने आज यी समस्याहरूको मुख्य कारण मानव क्रियाकलाप र असंतुलित विकासलाई मानिन्छ।

 

२. जिज्ञासाः प्रगति या विनाश?

पाण्डोराको समयः

पाण्डोराको जिज्ञासा मानवीय स्वभावको प्रतीक हो । उनले बक्स खोल्दा अनपेक्षित परिणाम आयो । यो घटनाले जिज्ञासालाई सकारात्मक र नकारात्मक दुवै रूपमा व्याख्या गर्न सकिन्छ।

 

आजको संसारः

आज जिज्ञासाले विज्ञान र प्रविधिमा ठूलो प्रगति गरेको छ। जस्तै, Artificial Intelligence, जैविक अनुसन्धान र अन्तरिक्ष अध्ययनले मानव जातिलाई नयाँ युगमा पु¥याएको छ । तर, पाण्डोराको जस्तै, यस्ता आविष्कारले जोखिम र चुनौतीहरू पनि जन्माएका छन ।

 

३. समस्यासँग जुध्ने शक्तिः आशा र समाधान

पाण्डोराको समयः

पाण्डोराको बक्सबाट निस्किएको अन्तिम वस्तु आशा थियो। यो आशाले मानवलाई समस्याको सामना गर्न शक्ति दिएको विश्वास गरिन्छ।

आजको संसारः

आज आशासँगै समाधानका उपायहरू पनि छन् । विज्ञान, प्रविधि, र शिक्षा समस्याको समाधानमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छन । उदाहरणका लागि, जलवायु परिवर्तनको सामना गर्न हरित प्रविधिको विकास, महामारीको नियन्त्रणका लागि खोपको निर्माण, र गरिबी न्यूनिकरणका लागि सामाजिक योजनाहरू अगाडि आएका छन ।

 

४. महिलाको भूमिकाः विगतदेखि वर्तमानसम्म

पाण्डोराको समयः

पाण्डोरालाई समस्याको सुरुवातकर्ताका रूपमा चित्रण गरिएको छ । यो दृष्टिकोणले महिलालाई कमजोर र समस्याको स्रोतका रूपमा देखाउने पुरातन सोचलाई झल्काउँछ।

आजको संसारः

आज महिलाको भूमिका परिवर्तन भएको छ । उनीहरू समाजको परिवर्तनकारी शक्ति बनेका छन् । नेतृ, वैज्ञानिक, र नीति निर्माताका रूपमा महिलाहरूले समस्याहरू समाधान गर्न सक्रिय योगदान दिइरहेका छन्।

 

५. पीडाको अर्थबोधः भाग्य कि मानव प्रयास?

पाण्डोराको समयः

त्यतिबेला समस्यालाई देवताहरूले मानव जीवनमा थोपारेको मानिन्थ्यो । मानिसलाई केवल आशामा निर्भर रहन बाध्य बनाइएको थियो।

आजको संसारः

आधुनिक युगमा मानिसले समस्यालाई विश्लेषण गरेर समाधान गर्न खोज्छ । शिक्षा, प्रविधि, र सामाजिक सुधारका माध्यमबाट मानिसहरूले आफ्नो भविष्यको नियन्त्रण आफैं गर्न खोजेका छन्।

 

निष्कर्षः पाण्डोराको कथा र आजको शिक्षा

पाण्डोराको कथा हामीलाई समस्या अपरिहार्य भए पनि आशा सधैं हाम्रो सबैभन्दा ठूलो शक्ति हो भन्ने कुरा सिकाउछ । आजको संसारमा, मानिसहरूले आशालाई कार्यान्वयनमा रूपान्तरण गरेका छन्। पाण्डोराको समय र आजको युगबीच धेरै समानता छ, तर आज मानव जातिले सहकार्य र प्रयासबाट समस्यालाई अवसरमा बदल्न सिकेको छ।

यसले प्रमाणित गर्छ कि दुःखको सुरुवात भए पनि, आशा र सहनशीलता हाम्रा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण सम्पत्ति हुन्।