“कहिलेकाहीँ ‘No’ भन्न सिक्नुपर्छ”

 – जीवनको आत्मसम्मान र सन्तुलनको पाठ

जीवन हरेक दिन नयाँ सिकाइ हो। हामी मान्छे प्रायः “हो” भन्न अभ्यस्त छौँ— अरूलाई खुशी पार्न, असहज स्थिति टार्न, वा “राम्रो मानिस” देखिनका लागि। तर कहिलेकाहीँ “हो” भन्दा धेरै महत्वपूर्ण हुन्छ “No” भन्न जान्नु।
किनभने “No” भन्न नसक्दा, न हामी आफ्नो काममा सफल हुन्छौँ, न अरूको अपेक्षा पूरा गर्न सक्छौँ। अन्ततः दुबै तिर असन्तुष्टि रहन्छ, र बीचमै हामी थाकेर, निराश भएर, आफ्नो अस्तित्व हराउँदै जान्छौँ।

 

🌾 १. “No” भन्न सिक्नु आत्मसम्मानको पहिलो कदम हो

मान्छे आफ्नो जीवनका हरेक क्षणमा अरूलाई सन्तुष्ट पार्ने दौडमा हुन्छ। परिवार, साथी, कार्यालय, समाज— सबै

ठाउँमा हामी “ठिक छ”, “हुन्छ”, “गरौंला” भन्दै हिँड्छौँ। तर यति धेरै “हुन्छ” भन्ने क्रममा कहिले हामीले आफैंलाई सोच्छौं?
“के म तयार छु?”
“के यो कुरा मेरो जिम्मेवारीमा पर्छ?”
“के यो निर्णयले मलाई मानसिक रूपमा शान्ति दिन्छ?”

यी प्रश्नहरूको जवाफ खोज्न नसक्दा, हामी अरूको सपना पुरा गर्न दौडिन्छौं र आफ्नो आत्म-सम्मानलाई बिर्सन्छौं।
“ना” भन्नु कुनै अभिमान होइन, त्यो त आत्म-सम्मानको रक्षा हो। जसले कहिले र कहाँ बोल्ने भन्ने थाहा पाउँछ, उसले जीवनमा सन्तुलन कायम राख्न सक्छ।

 

🌸 २. सबैलाई खुशी पार्ने प्रयास – एक असम्भव लक्ष्य

जीवनको अर्को कठोर सत्य हो — तपाईं जति राम्रो भए पनि, तपाईं सबैलाई खुशी पार्न सक्नुहुन्न।
कसैका लागि तपाईं “सहयोगी” हुनुहुन्छ, कसैका लागि “घमण्डी”; कसैले तपाईंको मौनतालाई “बुद्धिमानी” ठान्छ, कसैले “अभिमान”।
यही त संसारको स्वभाव हो — यहाँ हरेक दृष्टिकोण फरक हुन्छ।

अनेक पटक हामी सोच्छौं, “म सबैको मन जितौं, सबै मलाई राम्रो भनून्।”
तर जीवनको अनुभवले सिकाउँछ — सबैको मन जित्ने प्रयासमा तपाईं आफैंलाई गुमाउँछौं।
साँचो सन्तोष तब आउँछ, जब तपाईं आफैंसँग इमानदार हुनुहुन्छ, न कि सबैसँग लोकप्रिय।

 

🌻 ३. ‘बीचमा फस्ने’ जीवन

जब हामी ‘ना’ भन्न डराउँछौं, हामी दुई छेउबीच फस्छौं।
एकातिर काम पूरा हुँदैन, अर्कोतिर सम्बन्ध बिग्रन्छ।
हामीलाई लाग्छ सबै ठिकै छ, तर वास्तवमा हामी दुबै तिर असन्तुष्ट बनिरहेका हुन्छौं।

यी परिस्थितिहरूमा हाम्रो मन पनि थक्छ, सोच पनि अस्पष्ट हुन्छ।
कसैको भनाइले हामीलाई चोट दिन्छ, कसैले हाम्रो मौनतालाई कमजोरी ठान्छ।
तर वास्तविकता के हो भने— हामीले आफ्नो सीमा तोक्न नसकेर यस्तो अवस्थामा फसेका हुन्छौं।
जीवनको साँचो बुद्धिमानी भनेको “कुन बेला अघि बढ्ने” र “कुन बेला रोकिने” थाहा पाउनु हो।

 

🌼 ४. राम्रो काम गर्दा पनि आलोचना – जीवनको यथार्थ

कहिलेकाहीँ हामीले आफ्नो सबै शक्ति, समय, र मन लगाएर राम्रो काम गर्छौं।
तर फलस्वरूप, हामीले पाउँछौं—
“गलत बुझाइ”, “आरोप”, वा “बदनामी”।

यस्तो बेला हामी भित्रैदेखि भाँचिन्छौं। लाग्छ, “म त राम्रै गरेँ, अनि दोष किन मलाई?”
तर यो संसारको स्वभाव हो — यहाँ परिणामभन्दा बढी हल्ला बिक्छ।
राम्रो काम गर्ने मान्छे सजिलै चर्चा पाउँदैन, तर सानो गल्तीले नै आलोचनाको आँधी ल्याउँछ।

तर, त्यस्तो बेला याद गर्नुपर्छ—
“जसले राम्रो काम गर्छ, उसको आलोचना नि त्यत्तिकै ठूलो हुन्छ।”
कुनै पनि वृक्ष जति अग्लो हुन्छ, हावा पनि त्यत्तिकै बलियो लाग्छ।
त्यसैले आलोचना बाट डराएर होइन, त्यसबाट सिकेर अघि बढ्नुपर्छ।

 

🌿 ५. साँचो सफलताको मापन

सफलता सधैं अरूको स्वीकृतिबाट नापिने कुरा होइन।
कसैले तपाईंलाई “सफल” भन्यो भनेर तपाईं साँचो सफल हुनुभएन,
र कसैले “तपाईं असफल” भन्यो भनेर तपाईंको मूल्य घट्दैन।

सफलता भनेको त्यो शान्ति हो, जुन तपाईं आफ्नै अन्तरात्माबाट पाउनुहुन्छ।
जब तपाईं राति सुत्दा मनमा कुनै अपराधबोध हुँदैन,
जब तपाईंको विवेकले भन्छ “मैले सकेसम्म राम्रो गरेँ” —
त्यो नै साँचो सफलता हो।

 

🌺 ६. सीमाना तोक्नु – जीवनलाई सन्तुलनमा राख्ने कला

“सीमा” भन्नाले केवल दूरी होइन, आत्म-संरक्षण हो।
जो मानिसले आफ्नो सीमाना तोक्न जान्दैन, ऊ सबैको हातको खेलौना बन्न पुग्छ।
सीमाना भन्नुको अर्थ—

• कहिले “हो” भन्नु र कहिले “ना” भन्नु,
• कति समय र उर्जा अरूको लागि दिने,
• र कति समय आफ्नै आत्मविकासमा खर्च गर्ने भन्ने कुरा बुझ्नु हो।

सीमा तोक्ने मानिस कठोर हुँदैन, ऊ विवेकशील हुन्छ।
किनभने ऊ जान्दछ— “म सबैको होइन, तर आफ्नो उत्तरदायी छु।”

 

🌻 ७. गलत बुझ्नेहरूले तपाईंको मूल्य घटाउँदैनन्

जीवनमा धेरै मानिस तपाईंलाई बुझ्ने प्रयास नै गर्दैनन्,
तर तपाईंको बारेमा धारणा बनाउँछन्।
कसैले तपाईंलाई “घमण्डी”, कसैले “स्वार्थी”,
तर ती सबै धारणा तपाईंको वास्तविकता होइनन्।

तपाईं आफ्नो मूल्य अरूको सोचले होइन, आफ्नै कर्मले बनाउनुहुन्छ।
जो तपाईंलाई गलत बुझ्छ, उसको सोच तपाईंको व्यक्तित्वको प्रमाण होइन।
त्यसैले आलोचनालाई आत्मघाती रूपमा होइन, आत्मनिरीक्षणको अवसरका रूपमा लिनुहोस्।

 

🌾 ८. जब आत्म-सम्मान र मानवीयता सँगै हुन्छ

“No” भन्न जान्नु मात्र पर्याप्त छैन।
त्यो शब्दमा मानवीयता पनि हुनुपर्छ।
“म यो गर्न सक्दिन, तर तपाईंको भावना बुझ्छु”
“अहिले सम्भव छैन, तर पछि सहयोग गर्न सक्छु।”

यसरी बोलेको “ना” कुनै घृणा होइन, स्पष्टता हो।
यसले सम्बन्ध बिगार्दैन, बरु पारदर्शिता ल्याउँछ।
साँचो मानवीयता भनेको इमानदार संवाद हो — जहाँ शब्दहरू सौम्य हुन्छन् र मन सत्य हुन्छ।

 

🌼 ९. आफ्नो मानसिक शान्ति सबैभन्दा ठुलो सम्पत्ति

धेरैले धन, पद, प्रतिष्ठा खोज्छन्,
तर जसले मानसिक शान्ति पायो, उसले संसार पायो।
जब हामी अनावश्यक दबाब, सम्बन्ध, र अपेक्षाबाट टाढा रहन सिक्छौं,
त्यो नै साँचो स्वतन्त्रता हो।

जीवनलाई हल्का बनाउन, कहिलेकाहीँ भारी बोझहरू फाल्नैपर्छ।
त्यो बोझ अरूको आशा, अनावश्यक जिम्मेवारी, र नकारात्मक सम्बन्ध हो।

 

🌷 १०. अन्ततः – आफू रहन सक्नु नै सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि

“हामी जतिसुकै राम्रो भए पनि, सबैलाई खुशी पार्न सक्दैनौं।”
यो कुरा जीवनको सबैभन्दा गहिरो सत्य हो।
अरूको खुशीका लागि आफ्नो मन मर्दा, हामी जीवनको स्वाद हराउँछौं।
तर जसले आफ्नो मौलिकता जोगाउँछ, उसले साँचो अर्थमा जीवन जाँच्छ।

जीवनको सुन्दरता अरूलाई खुश पार्नमा होइन,
आफ्नो सत्यता जोगाउनमा छ।
जब तपाईं आफ्नो सीमाभित्र रहँदै, आत्म-सम्मान र सद्भावका साथ बाँच्नुहुन्छ—
त्यो नै साँचो परिपक्वता हो।

 

🌿 निष्कर्ष

जीवनको हरेक अध्यायले सिकाउँछ —

• कहिले रोकिनु,
• कहिले बोल्नु,
• कहिले मौन रहनु,
• र कहिले “No” भन्नु।

‘No’ भन्नु कमजोरी होइन, त्यो आत्म-जागरूकताको संकेत हो।
संसारलाई होइन, आफ्नै अन्तरात्मालाई सन्तुष्ट पार्न सक्नु नै साँचो जीवन हो।
र याद राख्नुस्—
“सबैलाई खुशी पार्ने प्रयासमा, आफूलाई नहराउनुहोस्।”