वैदेशिक रोजगारमा गएका नेपालीहरू: सच्चा नायकहरू

 परिचय

नेपाल, हिमालको काखमा बुद्धको शान्ति र कोशीको पवित्र जलले सिञ्चित देश। यहाँको माटोमा सपनाहरू उम्रिन्छन्, तर ती सपनालाई साकार पार्न नेपालीहरूले ठूलो मूल्य चुकाउनुपर्छ। वैदेशिक रोजगारमा गएका नेपालीहरू हाम्रा सच्चा नायकहरू हुन्। उनीहरूको पसिना, आँसु र बलिदानले हाम्रो देशको अर्थतन्त्र र सामाजिक संरचना टिकेको छ। तर, यो कथा केवल गर्वको होइन, यो पीडा, अन्याय र सरकारको उदासीनताको पनि कथा हो।

हरेक दिन हजारौं नेपालीहरू विदेशको बाटो समात्छन्। खाडी मुलुकको तातो मरुभूमि, मलेसियाका कारखाना, कोरियाका फ्याक्ट्री, युरोपका रेस्टुरेन्ट वा अस्ट्रेलियाका फार्महरू—गन्तव्य फरक भए पनि उनीहरूको मनको बोझ एउटै हुन्छ। परिवारको भविष्य, छोराछोरीको शिक्षा, बूढा बाआमाको औषधि र गाउँको ऋण तिर्न उनीहरू विदेशिन्छन्। यो यात्रा सजिलो छैन। म्यानपावर कम्पनीहरूले लाखौं रकम असुल्छन्, भिसा प्रक्रियामा ठगी हुन्छ, र विदेश पुगेपछि वाचा गरिएको तलब र सुविधा पाइँदैन।

कति नेपालीहरूले म्यानपावर कम्पनीलाई लाखौं तिरेर विदेश पुग्छन्, तर त्यहाँ उनीहरूले अपेक्षा गरेको काम पाउँदैनन्। कतिपयलाई तलब समयमा दिइँदैन, कतिपयलाई कामको प्रकृति नै फरक हुन्छ। उदाहरणका लागि, कतारमा निर्माणस्थलमा काम गर्न गएका नेपालीहरूलाई खानाको व्यवस्था पनि राम्रो हुँदैन। गर्मीमा पानीको अभाव, असुरक्षित कामको वातावरण र न्यून तलबले उनीहरूको जीवन कष्टकर बन्छ। यस्ता कथाहरू हरेक गाउँ, हरेक टोलमा सुन्न सकिन्छ।

पसिना र आँसुको मूल्य

वैदेशिक रोजगारमा गएका नेपालीहरूको पसिनाले हाम्रो देशको अर्थतन्त्र जीवित छ। नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको २५ प्रतिशतभन्दा बढी हिस्सा रेमिट्यान्सले धान्छ। यो रेमिट्यान्स कुनै मेसिनबाट आएको होइन, यो ती परदेशी नेपालीहरूको रगत र पसिनाको कमाइ हो। उनीहरूले आफ्नो जीवनको सुनौलो समय, परिवारसँगको सुख र आफ्नो सपनालाई बलिदान गरेर यो रकम पठाउँछन्। यो रकमले गाउँमा घर बन्छ, छोराछोरी स्कूल जान्छन्, र बूढा बाआमाको औषधि किनिन्छ।

तर, यो रेमिट्यान्सको पछाडि कति पीडा लुकेको छ? कति नेपालीहरूले विदेशमा शारीरिक र मानसिक शोषण भोग्छन्। कति नेपाली युवतीहरू घरेलु कामदारको रूपमा गएर यौन शोषणको सिकार हुन्छन्। कति नेपालीहरूले तलब नपाएर भोकै रात काट्छन्। र, सबैभन्दा दुखद, कति नेपालीहरू काठको बाकसमा फर्किन्छन्। यी बाकसहरूमा केवल शव होइन, उनीहरूका अधुरा सपनाहरू पनि बन्द हुन्छन्। यस्ता घटनाहरूले हाम्रो मन रसाउँछ, तर सरकारको लागि यो केवल तथ्यांकको एउटा अंक हो।

सरकारको कागजी नीति

नेपाल सरकारले वैदेशिक रोजगारलाई ‘रोजगारीको सुनौलो अवसर’ भन्छ। यो सुनौलो अवसर हो कि सुनको सिक्का कमाउने मेसिन? म्यानपावर कम्पनीहरूले कामदारहरूबाट लाखौं रकम असुल्छन्, सरकारले कर उठाउँछ, तर ती कामदारहरूको सुरक्षा र सम्मानको लागि के गर्छ? वैदेशिक रोजगार विभागले नीतिहरू बनाउँछ, तर ती नीतिहरू कार्यान्वयनमा कहिल्यै आउँदैनन्। विदेशमा नेपालीहरूको मृत्यु हुँदा दूतावासहरू कागजी प्रक्रियामा अल्झिन्छन्, परिवारलाई सहयोग गर्नुको सट्टा।

सरकारको यो उदासीनता हास्यास्पद छ। एकातिर रेमिट्यान्सलाई ‘राष्ट्रिय गौरव’ भनिन्छ, अर्कोतिर त्यो रेमिट्यान्स ल्याउने पसिनाको कथा सुन्ने फुर्सद छैन। सरकारले म्यानपावर कम्पनीहरूलाई नियमन गर्न सक्तैन, विदेशमा कामदारहरूको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न सक्तैन। यदि कुनै नेपाली कामदार विदेशमा समस्यामा पर्छ भने, दूतावासको ढोका ढकढकाउनुको सट्टा उसले आफ्नो समस्यालाई मनमा दबाउन बाध्य हुन्छ। यो कस्तो विडम्बना हो—हाम्रो सरकारले रेमिट्यान्सको आँकडालाई गर्व गर्छ, तर त्यसको पछाडिको मानवीय पीडालाई बेवास्ता गर्छ।

शोषणको मार्मिक कथा

विदेशमा नेपाली कामदारहरूले भोग्ने शोषणको कथा हृदयविदारक छ। कतिपयले गैरकानुनी रूपमा काम गर्नुपर्छ, कतिपयले तलब समयमा पाउँदैनन्। खाडी मुलुकमा काम गर्ने नेपालीहरूले तातो मरुभूमिमा १२-१४ घण्टा खट्नुपर्छ, तर उनीहरूको स्वास्थ्य र सुरक्षाको कुनै ग्यारेन्टी हुँदैन। नेपाली युवतीहरू, जो घरेलु कामदारको रूपमा विदेश जान्छन्, उनीहरूको अवस्था झन् दयनीय छ। उनीहरूले शारीरिक, मानसिक र कहिलेकाहीँ यौन शोषणको सामना गर्नुपर्छ।

सबैभन्दा दुखद कुरा, कति नेपालीहरू विदेशमा मृत्युको मुखमा पुग्छन्। निर्माणस्थलमा हुने दुर्घटना, गर्मीले लखतरान भएर हुने मृत्यु, वा आत्महत्याको बाटो रोज्नुपर्ने बाध्यता—यी कथाहरू हाम्रो समाजमा सामान्य बन्दै गएका छन्। तर, सरकारको लागि यी कथाहरू केवल समाचारको हेडलाइन हुन्, जुन एक-दुई दिनमा बिर्सिन्छ। यस्ता घटनाहरूले हाम्रो समाजको आधार हल्लिन्छ, तर सरकारको नीति र नेतृत्वमा कुनै परिवर्तन आउँदैन।

स्वदेशमै रोजगारीको अभाव

नेपालमा रोजगारीको अवसरको अभावले लाखौं नेपालीहरूलाई विदेशिन बाध्य बनाएको छ। गाउँमा खेतीपातीले जीविका चल्दैन, शहरमा पनि रोजगारी सीमित छ। साना व्यवसायहरूले परिवार पाल्न सक्दैनन्। यही कारणले युवाहरूले विदेशको बाटो रोज्छन्। सरकारले स्वदेशमै रोजगारी सिर्जना गर्न नीति बनाउनुपर्छ, तर यो विषयमा उसको ध्यान छैन। बरु, वैदेशिक रोजगारलाई प्रोत्साहन गरिन्छ, र रेमिट्यान्सलाई ‘सफलता’को रूपमा प्रचार गरिन्छ।

यो कस्तो विडम्बना हो—हाम्रो देशले आफ्ना युवाहरूलाई विदेश पठाएर गर्व गर्छ, तर उनीहरूलाई स्वदेशमै सम्मानजनक रोजगारी दिन असफल छ। यदि सरकारले उद्योग, कृषि र प्रविधिमा लगानी गरेर रोजगारी सिर्जना गरेको भए, सायद हाम्रा युवाहरूले विदेशमा शोषणको सिकार हुनुपर्ने थिएन। तर, सरकारको प्राथमिकता कागजी नीति र राजनीतिक स्वार्थमा सीमित छ।

समाजको कृतज्ञता र एकता

वैदेशिक रोजगारमा गएका नेपालीहरू हाम्रा सच्चा नायकहरू हुन्। उनीहरूको पसिना र आँसुले हाम्रो समाजको आधार बलियो भएको छ। उनीहरूको साहस र समर्पणले हामीलाई प्रेरणा दिन्छ। हामीले उनीहरूलाई केवल ‘रेमिट्यान्सको स्रोत’ को रूपमा होइन, हाम्रा दाजुभाइ, दिदीबहिनी र छोराछोरीको रूपमा हेर्नुपर्छ। उनीहरूको पीडा हाम्रो पीडा हो, उनीहरूको सपना हाम्रो सपना हो।

हामीले उनीहरूलाई सम्मान र माया दिनु भनेको हाम्रो समाजको एकताको प्रतीक हो। जब हामी उनीहरूको कथा सुन्छौं, हाम्रो आँखा रसाउँछ। उनीहरूको बलिदान र सपनाले हाम्रो मन छुन्छ। हामी सबै मिलेर उनीहरूको योगदानको कदर गरौं। उनीहरूको आँसु र पसिनाले बनेको यो यात्रालाई सम्मान गरौं। उनीहरूको सपनालाई हाम्रो मायाले सजाऔं, र उनीहरूलाई सधैं हाम्रो मनको गहिराइमा राखौं।

सरकारलाई खुला चुनौती

नेपाल सरकार, यदि तिमीले वैदेशिक रोजगारमा गएका नेपालीहरूलाई साँच्चै नायक मान्छौ भने, उनीहरूको लागि केही गर। म्यानपावर कम्पनीहरूलाई नियमन गर, विदेशमा कामदारहरूको सुरक्षा सुनिश्चित गर। उनीहरूको तलब समयमा पाउने व्यवस्था गर, र मृत्यु भएकाहरूको परिवारलाई उचित क्षतिपूर्ति देऊ। स्वदेशमै रोजगारी सिर्जना गर, ताकि हाम्रा युवाहरू विदेशमा शोषणको सिकार हुन नपरोस्।

तिमीले बनाएका नीतिहरू कागजमा मात्र सीमित नहोस्, ती नीतिहरूले हरेक नेपालीको जीवनमा परिवर्तन ल्याओस्। यदि तिमीले यो गर्न सक्दैनौ भने, कम्तीमा ती परदेशी नायकहरूको सम्मान त गर। उनीहरूको बलिदानलाई तिम्रो राजनीतिक स्वार्थको साधन नबनाऊ। रेमिट्यान्सको आँकडालाई गर्व गर्नुभन्दा पहिले, त्यो रेमिट्यान्स ल्याउने पसिनाको कथा सुन।

परदेशी नायकहरूलाई सम्मान

वैदेशिक रोजगारमा गएका नेपालीहरूको बलिदान अमर छ। उनीहरूको पसिनाले हाम्रो अर्थतन्त्र बलेको छ, उनीहरूको आँसुले हाम्रो समाजको आधार बलियो भएको छ। तर, यो बलिदानको मूल्य सरकारले बुझ्नुपर्छ। हामीले उनीहरूलाई सम्मान, माया र सहयोग दिनुपर्छ। उनीहरूको कथा हाम्रो मनमा सधैं जीवित रहोस्। उनीहरूको सपनालाई हामीले साकार पार्न सकौं।

यो देश उनीहरूको ऋणमा छ। यो ऋण हामीले सम्मान र मायाले तिर्नुपर्छ। हाम्रा परदेशी नायकहरूलाई सधैं सलाम! उनीहरूको योगदानलाई हामीले कहिल्यै बिर्सनु हुँदैन। यो हाम्रो कृतज्ञता र एकताको सन्देश हो—हाम्रा सच्चा नायकहरूलाई सधैं माया र सम्मान।